«Ίασις» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες τα μυστικά της ολιστικής ιατρικής; Υπήρχαν «αστέρες» γιατροί στην αρχαιότητα; Έπαιρναν «φακελάκια»;




Η νέα μεγάλη αρχαιολογική­ έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης –και ταυτόχρονα το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στον Έρωτα, στην Υγεία και στον Θάνατο– εστιάζει στη νόσο και τη θεραπεία, αγγίζοντας όμως πρακτικές που φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Το preview που έδωσε ο επιμελητής της Νικόλαος Σταμπολίδης στην Ιωάννα Γκομούζα ακούγεται άκρως ενδιαφέρον…

Κεραμικά θραύσματα με συνταγές θεραπευτικών σκευασμάτων, πήλινες θερμοφόρες, νυστέρια και κολποσκόπια, κρανία που φέρουν ίχνη χειρουργικών επεμβάσεων… Όχι, δεν απευθύνεται ειδικά σε φοιτητές Ιατρικής και φανατικούς του «Grey’s Anatomy» το αφιέρωμα «Ίασις. Υγεία – Νόσος – Θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (από 18/11 ). Ζητήματα όπως η υγεία, η κατανόηση των αιτιών που προκαλούν τις ασθένειες και η αντιμετώπισή τους βρίσκονταν διαχρονικά ψηλά στην ατζέντα.
«Έχω την εντύπωση ότι ο άνθρωπος δεν κατανόησε την υγεία ως έννοια ισορροπίας του σώματος και της ψυχής παρά μόνο μέσω της νόσου. Αυτό το κατάλαβαν πρώτοι οι Ίωνες φιλόσοφοι, από τους οποίους αναπτύχθηκε η αντιμετώπιση του κόσμου όχι με θεουργικά, αλλά με επιστημονικά μέσα».

Καθώς μας συστήνει αυτήν τη νέα έκθεση, ο διευθυντής του μουσείου, καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης κι επιμελητής της έκθεσης μαζί με τον αρχαιολόγο Γιώργο Τασούλα, μας θυμίζει ότι αποτελεί το δεύτερο βήμα μιας τριλογίας που ξεκίνησε το 2009 με τη δημοφιλέστατη έκθεση «Έρως».

«Πιστεύω όμως ότι και οι εκθέσεις για την Υγεία και το Επέκεινα, το θάνατο [σ.σ.: που έρχεται και αυτή φέτος στις 11/12], θα είναι πολύ δυναμικές με την έννοια ότι ο κόσμος θα δει ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές, αν υπάρχουν τέτοιες, από τον αρχαίο άνθρωπο στον σημερινό». Η κουβέντα έρχεται γρήγορα στους περίφημους γιατρούς της αρχαιότητας, τον Ιπποκράτη, τον Γαληνό, τον Διο­σκουρίδη, οι θεωρίες των οποίων φτάνουν μέχρι τους νεότερους χρόνους. «Η ολιστική ιατρική, την οποία υποτίθεται ότι ανακαλύπτουμε σήμερα, υπήρχε στην αρχαιότητα. Όταν πηγαίνει ο ασθενής στο Ασκληπιείο, οι δικοί του περιμένουν στον προθάλαμο και ο γιατρός του παίρνει ιστορικό για να του δώσει την κατάλληλη θεραπεία, όπως κάνει και σήμερα».

Μια επισκόπηση της εξέλιξης των αρχαίων θεραπευτικών πρακτικών, από τη μαγικο-θρησκευτική θεραπεία στην ορθολογική, επιστημονική ιατρική έρχεται να προσφέρει η «Ίασις» εκθέτοντας περίπου τριακόσια αντικείμενα από σαράντα ένα ελληνικά κι ευρωπαϊκά μουσεία. Στην είσοδο θα μας προϋπαντήσει το άγαλμα της Υγείας από την Κω πλαισιωμένο από τους κατεξοχήν θεράποντές της, τον Ασκληπιό και τον Ιπποκράτη.

Η πρώτη ενότητα εστιάζει στην υγεία και την ατομική και δημόσια υγιεινή, παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων αγγεία με αθλητές που πλένονται, στλεγγίδες, πήλινα στελέχη από τον πεισιστράτειο υδρευτικό αγωγό της Αθήνας. Η δεύτερη ενότητα αφορά τη νόσο κι εξετάζει τους παράγοντες που διαταράσσουν την ισορροπία του οργανισμού και οδηγούν σε ασθένειες σωματικές, ψυχικές αλλά και συλλογικές, όπως επιδημίες. Τη γιατρειά όμως θα τη… βρούμε στην ενότητα «Θεραπεία», η οποία ξεκινά από τα ομηρικά έπη και τις αναφορές τους στην αντιμετώπιση των πολεμικών τραυμάτων. Εδώ μάλιστα παρουσιάζονται δύο πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β΄ με καταγεγραμμένες τις έννοιες ιητήρ (γιατρός ) και φάρμακο. «Χρονολογείται 3.300 χρόνια νωρίτερα, στο 13ο αιώνα π.Χ.! Καθένα όμως από τα εκθέματα είναι από μόνο του θησαυρός. Για παράδειγμα, φέρνουμε τον λεγόμενο μαύρο­ Ασκληπιό, ένα έργο από βασάλτη­ που ανακαλύφθηκε το 1725 στο Λάτιο και δεν έχει μετακινηθεί ποτέ από τα Musei Capitolini».

Στην ενότητα «Θεραπεία» προσεγγίζεται κατόπιν η θεουργική ιατρική και μέσα από αγαλμάτια, αναθήματα και ανάγλυφα μαθαίνουμε για τα περίφημα Ασκληπιεία, όπου συνέρρεαν οι ασθενείς αναζητώντας μια θαυματουργή θεραπεία με τη μέθοδο της «εγκοιμήσεως», προτού καταλήξουμε στην επιστημονική ιατρική, της οποίας η άσκηση τεκμηριώνεται μέσα από παραστάσεις αγγείων και ανάγλυφων αλλά και με εκθέματα όπως ιατρικά εργαλεία, δοχεία που περιείχαν φυτικά φάρμακα κ.ά.

«Προσπαθήσαμε να δώσουμε την ολότητα της υγείας, της ασθένειας και της θεραπείας αλλά και να πιάσουμε θέματα κοινωνικά, όπως ποια ήταν η θέση των γιατρών, αν χρηματίζονταν, αν είχαν αντιπάλους που τους καταριούνταν», διευκρινίζει ο καθηγητής Σταμπολίδης. Στον επίλογο της έκθεσης, λοιπόν, τιμάται η μνήμη των γιατρών μέσα από ποικίλα μνημεία που αναφέρονται στο έργο τους, όπως ενεπίγραφες ταφικές στήλες ή και τιμητικά ψηφίσματα για δημόσιους γιατρούς που ανταποκρίθηκαν στις έκτακτες ανάγκες της πόλης. «Υπήρχαν σταρ γιατροί όπως ο Ξενοφών από την Κω, ο προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα Κλαυδίου, ο οποίος συγκέντρωσε μια τεράστια περιουσία και ήταν ο μόνος, μαζί με τον Ιπποκράτη, το πορτρέτο του οποίου φιγουράρισε στα νομίσματα της αρχαιότητας. Όπως ο Γ. Παπανικολάου του τεστ Παπ στα δεκαχίλιαρα των δραχμών…»

πηγή: athinorama.gr